වාර්තාවලට අනුව, ඉරාන ආරක්ෂක අමාත්‍ය Aziz Nasirzadeh චීනයට ගිය අතර, එහිදී ඔහු ‘4++ පරම්පරාවේ’ චීන නිෂ්පාදිත J-10CE ජෙට් යානා මිලදී ගැනීමේ හැකියාව ගවේෂණය කර ඇත. රුසියානු ආයුධ ටෙලිග්‍රෑම් නාලිකාවක් විසින් පළ කරන ලද පණිවිඩයකට අනුව, මෙම J-10CE ජෙට් යානා පාකිස්තාන ගුවන් හමුදාවේ විශිෂ්ට කලාපීය ක්‍රියාකාරිත්වයක් පෙන්නුම් කර ඇත.
KLJ-7A AESA රේඩාර් සහ PL-15 දිගු දුර ගුවනින් ගුවනට විදින මිසයිල වලින් සමන්විත පාකිස්තානයේ J-10CE ජෙට් යානා, ඉන්දියානු Rafale F3R යානාවලට වඩා ගුවන් ආධිපත්‍යය ලබා දී ඇති බව වාර්තා වේ. මෙය ඉරානයේ ආරක්ෂක උත්ශ්‍රේණිගත කිරීම සඳහා ප්‍රමුඛතම අපේක්ෂකයා ලෙස J-10CE ස්ථානගත කරයි.
ඉරානය මීට පෙර රුසියාවෙන් Su-35 ප්රහාරක යානා සඳහා ගනුදෙනුවක් ප්‍රකාශයට පත් කළද, ඒවායේ බෙදාහැරීම් තවමත් අවිනිශ්චිතය. 2023 නොවැම්බර් මාසයේදී නියෝජ්‍ය ආරක්ෂක අමාත්‍යවරයෙක් කියා සිටියේ Su-35 විකිණීම අවසන් කර ඇති බවයි. 2024 අප්‍රේල් මාසයේදී යානා 24ක් සඳහා වූ නියෝගයක් පසුව ඉරාන රාජ්‍ය මාධ්‍ය විසින් ප්‍රතික්ෂේප කරන ලදී.
2025 ජනවාරි මාසයේදී ඉස්ලාමීය විප්ලවවාදී ආරක්ෂක බලකායේ අණදෙන නිලධාරී Ali Shadmani, Su-35 මිලදී ගෙන ඇති බව තහවුරු කළද, බෙදාහැරීමේ තත්ත්වය හෝ ප්‍රමාණයන් පිළිබඳ විස්තර ලබා දුන්නේ නැත. NATO සමඟ ඇති ආතතීන් මධ්‍යයේ රුසියාවේ අභ්‍යන්තර මිලිටරි අවශ්‍යතා හේතුවෙන් විභව මාරුවීම් මන්දගාමී වී ඇති බව වාර්තා වේ.
ටෙලිග්‍රෑම් පණිවිඩයට අනුව, “මෙම (J-10C) චීන 4++ පරම්පරාවේ ප්රහාරක යානා, යල් පැන ගිය සහ අර්ධ වශයෙන් විනාශ වූ යුධෝපකරණ කඩිනමින් නැවත පිරවීම සඳහා ටෙහෙරානය විසින් ප්‍රධාන තරඟකරුවන් ලෙස සලකනු ලැබේ. R-37M මිසයිල සහිත Su-35S බෙදාහැරීම් ද දිගටම පැවතිය හැකි බව තාර්කිකය.”
නවීන මිලිටරි යුධ නැව් පිළිබඳ ලෝක නාමාවලියට අනුව, ඉරානයේ ගුවන් හමුදාවෙන් 58%ක් පමණ ප්රහාරක යානා වලින් සමන්විත වේ. මෙම ජෙට් යානා බොහොමයක් දශක ගණනාවක් පැරණි ඒවාය, ඒවාට 63 F-4D/E/RF, 41 F-14A/AM, 35 F-5E, 23 Su-24MK, 18 MiG-29A, 17 F-7, සහ 12 Mirage F1EQ ඇතුළත් වේ. ඉරානය Kowsar, Azarakhsh, සහ Saeqeh වැනි දේශීයව නිෂ්පාදිත ජෙට් යානා මෙන්ම රුසියානු YAK-130 වැනි විවිධ පුහුණු යානා ද ක්‍රියාත්මක කරයි.
විදේශීය සහයෝගයකින් තොරව වසර 40කට වැඩි කාලයක් එක්සත් ජනපදය විසින් නිෂ්පාදනය කරන ලද F-14 වැනි සංකීර්ණතම ප්රහාරක යානා පවත්වාගෙන ගියද, එක්සත් ජනපද සහ ඊශ්‍රායල ගුවන් හමුදා ඉරානයේ උපායමාර්ගික ඉලක්ක වලට ප්‍රහාර එල්ල කර ඇති හෙයින්, ඉරානයේ පැරණි ගුවන් යානා බලඇණිය දැන් අවදානමට ලක්ව ඇත.
නවීන ප්රහාරක යානා මෙහෙයවීමට ඉරානයට ඇති හැකියාව පිළිබඳ විවාදය
විශ්ලේෂකයින් තර්ක කරන්නේ නව ප්රහාරක යානා බලඇණි ඵලදායී ලෙස ක්‍රියාත්මක කිරීමට ඉරානයට යටිතල පහසුකම් නොමැති බවත්, සැබෑ ගුවන් සමතුලිතතාවයක් ඇති කිරීමට දශකයකට වැඩි කාලයක් හා යානා 100-300ක් අවශ්‍ය විය හැකි බවත්ය.
කෙසේ වෙතත්, මිලිටරි වොච් සඟරාව මෙම ප්‍රකාශයන්ට අභියෝග කළේ, ඉරානයේ පවතින ගුවන් යානා බලඇණිය සහ F-14 සහ MiG-29 වැනි බර ප්රහාරක යානා මෙහෙයවීමේ දශක ගණනාවක අත්දැකීම් උපුටා දක්වමිනි.
“J-10C හෝ MiG-35 වැනි නවීන යානා වෙත බලඝණ මාරු කිරීමට දශකයක් ගත නොවනු ඇත” යනුවෙන් එම වාර්තාවේ සඳහන් විය. ඉන්දියාව වැනි රටවල් වසර දෙකකට අඩු කාලයකදී MiG-29 සිට Su-30MKI වෙත සංක්‍රමණය වී ඇත.
ආරක්ෂක විශ්ලේෂකයින් යෝජනා කරන්නේ, නවීන ‘4+ පරම්පරාවේ’ ප්රහාරක යානා කුඩා සංඛ්‍යාවක් පවා ඉරානය අසල ඊශ්‍රායල ගුවන් මෙහෙයුම් සංකීර්ණ කළ හැකි බවයි. ඉරානයේ රේඩාර් සහ ගුවන් ආරක්ෂක ජාල අසල ක්‍රියාත්මක වන නවීන ප්රහාරක යානා වලට මතුපිට සිට ගුවනට විදින මිසයිලවල කාර්යක්ෂමතාව වැඩි දියුණු කිරීම සඳහා සංවේදක විලයනය භාවිතා කළ හැකිය.
මීට අමතරව, J-10C හෝ Su-35 වැනි ජෙට් යානා – දිගු දුර මිසයිල සමඟ – ඊශ්‍රායල ඉන්ධන පිරවුම් යානාවලට තර්ජන එල්ල කළ හැකි අතර, ඒවා දිගු දුර ප්රහාරක මෙහෙයුම් සඳහා අත්‍යවශ්‍ය වේ. ඊශ්‍රායල F-35 යානා තාක්ෂණික වාසියක් රඳවා ගත්තද, ඒවා ගුවනින් ගුවනට සටන් වලට බල කිරීමෙන් ඒවායේ භූමි ප්රහාරක හැකියාවන් තනුක විය හැකි බව විශ්ලේෂකයෝ පවසති.
2020 දී ඉරානයට පනවා තිබූ එක්සත් ජාතීන්ගේ ආයුධ තහනම කල් ඉකුත් වූ දා සිට, ටෙහෙරානයට නවීන මිලිටරි දෘඩාංග ලබා ගැනීමට නිදහස තිබුණි. කෙසේ වෙතත්, වසර පහකට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, උසස් ප්රහාරක යානා සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයක් බෙදාහැරීම් සිදු වී නොමැත.
පාකිස්තානයේ J-10C ගනුදෙනුවට සමාන ඩොලර් බිලියන 3-5 කට ඉරානයට නවීන ප්රහාරක යානා බලඇණියක් සුරක්ෂිත කර ගත හැකිව තිබුණි. නමුත් වසර ගණනාවක පැකිලීම විශාල මිලක් ගෙවීමට හේතු වී ඇත. නියමිත වේලාවට නවීකරණය කිරීමට අසමත් වීම ඉරානය අවදානමට ලක් කර ඇති අතර, ඉහළ යන ආරක්ෂක අවදානම් සහ මිලදී ගැනීමේ පිරිවැයට වඩා විශාල ආර්ථික බලපෑමක් ඇති කර තිබේ. වත්මන් ගැටුම ඉරාන රජය නොවෙනස්ව අවසන් වුවහොත්, ගුවන් හමුදාව නැවත ගොඩනැගීම හදිසි ප්‍රමුඛතාවයක් වනු ඇත – එය තේරීමක් නොව උපායමාර්ගික අවශ්‍යතාවයකි.